Jasełka - czym są? Skąd się wywodzą?

Skąd wywodzą się jasełka?

Boże Narodzenie to jedno z największych świąt w ciągu roku. Na to święto organizuje się przedstawienie bożonarodzeniowe o nazwie Jasełka, którego historia sięga średniowiecznych misteriów organizowanych przez franciszkanów. Słowo jasełka wywodzi się od jasła oznaczającego żłób. Zakłada się, że przedstawienia na Boże Narodzenie wywodzą się od św. Franciszka z Asyżu i takiego pierwszego przedstawienia z 1223 roku.

Przedstawienia bożonarodzeniowe

Treścią przedstawień były narodziny Chrystusa oraz działania Heroda. W pierwszej fazie używano nieruchomych figurek, które z czasem zostały zastąpione przez marionetki przygotowane przez franciszkanów.

Zmiany w jasełkach i pojawienie się postaci ludycznych doprowadziło do wprowadzenia zakazu wystawienia takich przedstawień w XVIII wieku. Zakaz ten został wydany przez biskupów polskich, którym nie podobała się nadmierna ludowość w przedstawieniach. Taka sytuacja doprowadziła do tego, że jasełka zaczęto wystawiać poza murami świątyń. To rozpoczęło teatrzyki ludowe o charakterze wędrownym.

Scenariusze jasełek

Teksty używane w jasełkach zazwyczaj były anonimowe i w dużej mierze przyjmowały gwarowy charakter. Przerabiano jest między innymi dlatego, że wprowadzano teksty dotyczące aktualnych wydarzeń. Wśród znanych twórców przedstawień jasełkowych jest Lucjan Rydel i jego szopka pt. Betlejem polskie.

Z tradycji polskich szopek czerpie między innymi szopka dominikańska z Poznania, gdzie teksty tworzy Jacek Kowalski. Wystawiana jest przez teatrzyk towarzyski. Jasełka w podobnym charakterze pojawiały się też w protestanckich kościołach na pomorzu między innymi Jasełka Łobeskie, które grano w okresie międzywojennym. Jeśli chodzi o to przedstawienie stworzone przez Marię von Bismarck było rozbudowanym teatrem w ośmiu aktach, gdzie aktorzy recytowali teksty i śpiewali razem z widzami. Było to widowisko nieco inne niż tradycyjne jasełka. Po wysiedleniu mieszkańcy Łobza zdecydowali się zabrać ze sobą swoją tradycję i w okolicach Hanoweru takie jasełka grane są do dnia dzisiejszego jako przedstawienie o charakterze tradycyjnym.